गॅलिलिओच्या प्रकाशाचा वेग मोजण्याचा फसलेला प्रयोग आपण बघीतला यानंतर 40 वर्षांच्या आतच डच खगोलनिरीक्षक ओलस रोमर याने गुरूच्या चंद्रग्रहणावरून प्रकाशाचा वेग मोजला पण तो काही प्रकाशाचा वेग मोजण्यासाठी प्रयोग करत नव्हता. मग हा शोध कसा लागला ते जाणून घेऊया. 1610 साली गॅलिलिओने दुर्बिणीच्या सहाय्याने गुरूच्या चार उपग्रहांचा शोध लावला. या उपग्रहांच्या कक्षा व त्यांचा गुरू भोवतीचा परिभ्रमणकालावधी मोजून आपल्याला अंतराळातील घड्याळ शोधता येईल असा अंदाज गॅलिलिओने बांधला होता. या घड्याळाची तुलना स्थानिक सौरघड्याळाशी करून समुद्रातील जहाजांचे रेखावृत्तीय स्थान शोधता येईल असेही अंदाज 17 व्या शतकात बांधले जात होते पण या प्रयत्नांना यश येत नव्हते. पुढे घड्याळांचा शोध लागल्यावर हे प्रयत्न सुध्दा बंद झाले पण रोमर यांनी बरीच वर्ष अथक मेहनतीने गुरूच्या लो या उपग्रहाच्या केलेल्या निरीक्षणांनी प्रकाशाचा वेग मोजण्यासाठीची योग्य पध्दत शोधली. वर्षानुवर्षे गुरूच्या उपग्रहाच्या निरिक्षणांवरून एक वैशिष्ट्यपूर्ण गोष्ट त्यांच्या लक्षात आली ती म्हणजे गुरूच्या लो या चंद्रग्रहणाचा कालावधी वर्षभर सारखा नसतो. पृथ्वी आणि ग

न्युटनचा गुरूत्वाकर्षणाचा नियम आपल्याला माहीत आहे. खूप वेळा आपण त्याचं गणितीय सूत्र वाचलेलं असतं पण यातील गुरूत्व स्थिरांक (G) म्हणजे काय? ते कशाचं मापन आहे आणि नेमकं ते का आणि कुठून आलं हे आपल्या लक्षात येतेच असं नाही. भौतिकशास्त्रातील जाणकारांना ते नक्कीच माहिती असेल तरीही... गुरूत्व स्थिरांकाचे एकक हे [m3/(kg.s2)] आहे. यातील घनमीटर/किलोग्राम हा भाग घनतेचा व्यस्त आहे. घनता म्हणजे एखाद्या पदार्थाचा घट्टपणा मोजण्याचे एकक तर त्याचा व्यस्त म्हणजे त्या पदार्थाचा सैलसरपणा. यापुढील भाग म्हणजे 1/s2 हा तो पदार्थ किती लवचिक किंवा परिवर्तनशील आहे याचं मापन होय. थोडक्यात गुरूत्वस्थिरांक हा कठल्यातरी पदार्थाच्या सैलसरपणाची परिवर्तनशीलता मोजतो. मग कुठला पदार्थ? असा प्रश्र्न येतो तेव्हा ज्या वस्तुंच्यामधलं गुरुत्वाकर्षण आपण मोजतो आहोत त्यांच्या आसपासचे अवकाश जे आपल्या माहितीप्रमाणे सतत प्रसरण पावते आहे.  म्हणजे गुरूत्व स्थिरांक हा अवकाशाच्या सैलसरपणाच्या परिवर्तनशीलतेचं (घनता व प्रसरण) मापन करतो हे आपल्या लक्षात येईल. या गुरूत्व स्थिरांकाची किंमत काढण्यासाठी हेन्री कॅव्हेन्डीश यांनी एक खूप छान प्रय

पुर्वीच्या काळी रसायनशास्त्र हे मुळातच खालच्या दर्जाचं मानलं जात असे याचं कारण म्हणजे बरीच लोकं कुठल्यातरी पदार्थांवर काहीतरी प्रक्रिया करून परिस, सोनं किंवा अमृत बनवता येईल यांसारख्या अशक्य आणि बावळट गोष्टीच्या मागे लागले होते. या जंजाळातून रसायनशास्त्राला आधार देत बाहेर काढण्याचं महत्त्वपूर्ण काम रॉबर्ट बॉईल यांनी केलं. 1657 साली हवा आणि निर्वात पोकळीचा अभ्यास करत असतांनाच 1643 साली टॉर्सेलीने निर्वात पोकळीचा स्त्रोत शोधण्यासाठी केलेल्या प्रयोगाकडे त्यांचं लक्ष गेलं.  टॉर्सेलीच्या प्रयोगात वायुदाबमापकाचा शोध लागला होता. पुर्णपणे पाऱ्याने भरलेली काचेची नळी पारा असलेल्या पात्रात उलटी ठेवली असता त्या नळीतील पाऱ्याची पातळी कमी होत पात्रातील पाऱ्याच्या पातळीपासून 760 मि. मी. अंतरावर स्थिर होत होती. यावरून हवेचा दाब 760 मि. मी. पाऱ्याच्या पातळी एवढा असुन तोच नळीत निर्वात पोकळी निर्माण होण्यास कारणीभूत आहे हे दिसून येत होते. याच काळात आणखी एका शोधाकडे त्यांचे लक्ष वेधले गेले तो म्हणजे 1654 साली अॉटो व्हॉन ग्युरिक यांनी शोधलेला निर्वात पंप. या पंपाबाबत रॉबर्ट हूक यांच्याशी चर्चा करून हूक यां

इसवी सन पूर्व 276 साली इजिप्तमधील अलेक्झांड्रीया या शहरात जन्मलेले इरॅस्टोस्थेनीस हे गणितज्ञ, भूगोलतज्ञ, कवी, खगोलशास्त्र अभ्यासक व त्याचबरोबर संगीताची उत्तम जाण असलेलं व्यक्तिमत्व होतं. गणितातील विचारलेल्या संख्येपर्यंतच्या मुळसंख्या शोधण्याची प्रणाली त्यांनी विकसित केली होती जी आजही संगणकांमध्ये वापरली जाते. भूगोलामध्ये त्यांचं योगदान हे कायमस्वरूपी न विसरण्याजोगं आहे. जिओग्राफी ही संज्ञा वापरायला सुरूवात त्यांनीच केली होती, सर्वप्रथम पृथ्वीच्या कललेल्या आंसाचे माप त्यांनीच गणले, पृथ्वीच्या परिघाच्या मापाचा पहिला लिखित पुरावा हा त्यांच्याच नावे सापडतो, सुर्य व पृथ्वी यांच्यातील अंतराची त्यांनी गणना केली याचबरोबर लीप दिवसाचा शोध सुध्दा त्यांनी लावला. पृथ्वीचा परिघ त्यांनी कसा मोजला? अन्य ग्रीक विचारवंताप्रमाणे पृथ्वी ही गोल आहे हे त्यांना मान्य होते. आजच्या आस्वान शहरातील, म्हणजे त्याकाळातील साईन शहरातील एका विहिरीत वर्षातील एका विशिष्ट दिवशी दुपारी भिंतींची सावली पाण्यावर पडत नाही हे सुध्दा ते ऐकून होते. त्यांनी अलेक्झांड्रीया शहर व साईन शहरातील ती विहीर हे अंतर मोजले. त्याचबरोबरीने

इसवी सन 1820 साली एके दिवशी हॅन्स ओरेस्टेड या शास्त्रज्ञाला आपल्या प्रयोगशाळेत दिशादर्शक उत्तर दक्षिण दिशा दाखवत नसल्याचे लक्षात आले. संपूर्ण प्रयोग शाळेतील सफाई करून व इतर सर्व काही शोधूनही उत्तर सापडत नसल्याने शेवटी कंटाळून प्रयोगशाळेतून बाहेर जात असताना व प्रयोग शाळेतील सर्व उपकरणे बंद करत असताना शेवटचे बटन बंद केल्यावर चुंबक सूची बरोबर उत्तर दक्षिण दिशा दाखवत असल्याचं त्याच्या लक्षात आलं आणि यावरून विद्युत प्रवाहासोबत चुंबकीय क्षेत्र नेहमी अस्तित्वात असतं हा शोध लागला.

28 फेब्रुवारी हा राष्ट्रीय विज्ञान दिन म्हणून साजरा केला जातो. 1986 साली राष्ट्रीय विज्ञान व तंत्रज्ञान दळणवळण परिषदेच्या सुचनेवरून भारत सरकारने सर सी. व्ही. रामन यांच्या संशोधन प्रकल्प सादरीकरणाच्या सन्मानार्थ हा दिवस राष्ट्रीय विज्ञान दिन म्हणून साजरा करण्याचे जाहीर केले. 1987 साली परिषदेतर्फे विज्ञान संवाद व विज्ञान प्रसारासाठी कार्य करणाऱ्या व्यक्तींना राष्ट्रीय विज्ञान प्रसार पुरस्कार जाहीर केले. तेव्हापासून दरवर्षी समाजामध्ये दैनंदिन जीवनातील विज्ञानाचे महत्त्व रूजणे, वैज्ञानिक दृष्टिकोनाचा प्रसार होणे, मानवी कल्याणासाठी विज्ञान क्षेत्रात घडणाऱ्या घडामोडी, वैज्ञानिकांचे प्रयत्न, धडपड व त्यांचे शोध यांच्या प्रदर्शनासाठी तसेच विज्ञान व तंत्रज्ञान क्षेत्रातील नवं तंत्रज्ञान व नवीन आव्हाने यांची चर्चा करण्यासाठी, विज्ञानाधिष्ठित समाजनिर्मिती आणि त्याचबरोबर विज्ञान प्रसार व प्रचारासाठी विज्ञान दिन साजरा केला जातो.  दरवर्षी एखाद्या विशिष्ट विषयाला धरून  सार्वजनिक व्याख्याने, रेडिओ, टीव्हीवर विविध कार्यक्रम, विज्ञान विषयक चित्रपट, विज्ञान प्रदर्शनं, वाद विवाद स्पर्धा, प्रश्नमंजुषा स्पर्