मुख्य सामग्रीवर वगळा

Science Aptitude Test

आंतरराष्ट्रीय लघुग्रह दिवस: 30 जून

आपल्या शालेय पुस्तकांमध्ये आपण लघुग्रहांबद्दल वाचलेलं असतं. बऱ्याचदा कुठेतरी उल्कापात झाल्याचं आपण ऐकत असतो. लघुग्रह, उल्का, अशनी इत्यादींबाबत आपल्या मनात कुतूहल असतं पण एकप्रकारची अनामिक भितीसुध्दा असते. जर आपल्याला त्याबद्दल योग्य माहिती नसेल तर ही भिती बऱ्याच अंधश्रद्धांना जन्म देण्यास कारणीभूत ठरते. त्यामुळे लघुग्रहांबाबतची योग्य माहिती लोकांपर्यंत पोहोचावी, लघुग्रहाच्या संकटाबाबत नागरिकांमध्ये जागरुकता निर्माण व्हावी यासाठी 30 जून हा दिवस 'आंतरराष्ट्रीय लघुग्रह दिवस' म्हणून साजरा केला जातो.
डिसेंबर २०१६ मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेनं ३० जून हा दिवस 'जागतिक लघुग्रह दिवस' म्हणून घोषित केला. ३० जून ही तारीख 'तुंगुस्का' घटनेची आठवण म्हणून निवडली गेली. रशियातील सायबेरियामध्ये असलेल्या तुंगुस्का नदीच्या किनाऱ्यावरील दाट वनक्षेत्रामध्ये ३० जून १९०८ रोजी सकाळी एक जळती उल्का पडली होती. उल्कापात झाल्यामुळे २,१५० चौरस किलोमीटर वन परिसरातील ८ कोटी झाडं नष्ट झाली होती. तेव्हापासून आतापर्यंत संशोधकांना याचं रहस्य उलडगडता आलं नाहीय. याशिवाय आतापर्यंत याबाबत कुणालाही माहिती नाही की, ही घटना घडली तरी कशी. आजपण या घटनेबाबत संशोधन सुरू आहे.
लघुग्रह म्हणजे लहान आकाराचे ग्रह. अवकाशात ग्रहांची निर्मिती होत असतांना मंगळ व गुरू या ग्रहांच्या दरम्यान असलेल्या खडकांचा ग्रह निर्माण झाला नाही व ते खडक तसेच राहिले. हे खडक सुर्याभोवती फिरत असल्याने त्यांचा एक पट्टाच तयार झाला आपण त्याला लघुग्रहांचा पट्टा म्हणतो. या लघुग्रहांचा आकार ग्रहांपेक्षा छोटा असतो (1 मीटर पासून 1000 मीटर व्यास).
ज्या लघुग्रहांच्या कक्षा पृथ्वीपासून जवळ असतात त्यांना पृथ्वीजवळचे लघुग्रह (Near Earth Asteroids) म्हणतात. पृथ्वीचा कक्षीय मार्ग प्रत्यक्षात ओलांडणारे लघुग्रह Earth crossers म्हणून ओळखले जातात. जून २०१६ पर्यंत पृथ्वीजवळचे १४,४६४ लघुग्रह ओळखले गेले आणि अंदाजे ९०० ते १,००० लघुग्रहांचा व्यास एक किलोमीटरपेक्षा जास्त होता.
संपूर्ण इतिहासात लघुग्रहांचे पृथ्वीवर शेकडो आघात नोंदवले गेले आहेत, काही घटनांमुळे मृत्यू, जखमा, मालमत्तेचे नुकसान किंवा इतर महत्त्वपूर्ण स्थानिक परिणाम होतात.
१९०८ मध्ये रशियातील सायबेरिया येथे घडलेला तुंगुस्का आघात हा आधुनिक काळातील सर्वाधिक प्रसिध्दी पावलेला आघात होता. २०१३ ची चेल्याबिन्स्क उल्का घटना ही आधुनिक काळातील अशी एकमेव ज्ञात घटना आहे ज्यामुळे असंख्य लोकं जखमी झाले आहेत. तुंगुस्का घटनेनंतर पृथ्वीवर आघात करणारी ही उल्का सर्वात मोठी नोंद असलेली वस्तू आहे.

टिप्पण्या

या ब्लॉगवरील लोकप्रिय पोस्ट

नील्स बोर- जन्मदिवस- ७ ऑक्टोबर १८८५.

नील्स बोर हे एक डेन्मार्कचे भौतिकशास्त्रज्ञ होते ज्यांनी अणुसंरचना आणि पुंजवाद समजून घेण्यासाठी मूलभूत योगदान दिले, ज्यासाठी त्यांना १९२२ साली भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळाले. बोर हे एक तत्त्वज्ञ आणि वैज्ञानिक संशोधनाचे प्रवर्तकही होते. संशोधन बोर यांनी अणूचे एक नवीन प्रारूप मांडले, ज्यात त्यांनी अणुकेंद्रकाभोवती फिरणारे इलेक्ट्रॉन हे एकाच नव्हे तर अनेक कक्षांतून फिरतात आणि प्रत्येक कक्षेसाठी ठराविक ऊर्जापातळी असते. ज्या इलेक्ट्रॉनची ऊर्जा जास्त तो केंद्रकापासून लांबच्या कक्षेमध्ये तर ज्या इलेक्ट्रॉनची ऊर्जा कमी तो केंद्रकाजवळच्या कक्षेमध्ये. या कक्षांची ऊर्जापातळी मात्र स्थिर असते आणि एखाद्या इलेक्ट्रॉनला ठराविक ऊर्जा मिळाली की तो बाहेरच्या कक्षेत ऊडी मारतो किंवा त्याची ठराविक ऊर्जा कमी झाली की आतल्या कक्षेत उडी मारतो.  घरातील गॅसच्या शेगडीच्या निळ्या ज्योतीमध्ये मिठाचे (सोडिअम क्लोराइडचे) कण टाकल्यावर  त्या क्षणी त्या जागी पिवळी ठिणगी दिसते. पाण्यात  सोडिअम धातूचा तुकडा टाकला असता तो पेटून  पिवळी ज्योत दिसते. रस्त्यावरील सोडिअम व्हेपर  दिव्यांमधूनही त्...

मिलेटसचा थेल्स

इसवी सनाच्या पाचव्या सहाव्या शतकात एका वर्षी ग्रीसमधील अथेन्स शहराच्या सुमारे तीनशे किलोमीटर अंतरावरील मिलेटस या शहरात एक अजब घटना घडली होती. त्या वर्षी जोरदार पाऊस झाल्याने खूप मोठ्या प्रमाणावर ऑलिव्हचे उत्पादन  झाले होते. या फळांपासून तेल निघत असल्याने व ते घरगुती वापरात येत असल्याने त्या प्रदेशात तेलघाणींचा  व्यवसाय प्रचलित होता. या वर्षी शेतकरी खूप आनंदात होते, खूप वर्षांनंतर एवढे पीक आले आणि आता फक्त तेल काढून ते बाजारात न्यायचे होते. तेल काढण्यासाठी जेव्हा ते आपले आपले उत्पादन घेऊन घाणींच्या मालकांकडे गेले तेव्हा हताशपणे सर्व मालकांनी त्यांना थेल्सकडे जायला सांगितले. थेल्स हा मिलेटस शहरातील स्वतःच्या ज्ञानाचा व्यवहारात उपयोग करून घेणारा प्रसिद्ध व्यक्ती होता. हिवाळ्यातच आपल्या निसर्ग निरीक्षणाने या वर्षीच्या पर्जन्याचा कयास त्याने बांधला आणि मिलेटस शहरातील सर्व तेलघाणी त्याने खूप कमी किमतीत भाडेतत्वावर विकत घेतल्या. आता मालकांना घाणींच्या वापरासाठी तो म्हणेल त्या किमतीला त्या परत घ्याव्या लागणार होत्या आणि यातून थेल्सला बराच पैसा मिळणार होता.   (या थेल्सबद्...

विज्ञान रंजन स्पर्धा 2023 (प्रश्नावली)