आपल्या शालेय पुस्तकांमध्ये आपण लघुग्रहांबद्दल वाचलेलं असतं. बऱ्याचदा कुठेतरी उल्कापात झाल्याचं आपण ऐकत असतो. लघुग्रह, उल्का, अशनी इत्यादींबाबत आपल्या मनात कुतूहल असतं पण एकप्रकारची अनामिक भितीसुध्दा असते. जर आपल्याला त्याबद्दल योग्य माहिती नसेल तर ही भिती बऱ्याच अंधश्रद्धांना जन्म देण्यास कारणीभूत ठरते. त्यामुळे लघुग्रहांबाबतची योग्य माहिती लोकांपर्यंत पोहोचावी, लघुग्रहाच्या संकटाबाबत नागरिकांमध्ये जागरुकता निर्माण व्हावी यासाठी 30 जून हा दिवस 'आंतरराष्ट्रीय लघुग्रह दिवस' म्हणून साजरा केला जातो.
डिसेंबर २०१६ मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेनं ३० जून हा दिवस 'जागतिक लघुग्रह दिवस' म्हणून घोषित केला. ३० जून ही तारीख 'तुंगुस्का' घटनेची आठवण म्हणून निवडली गेली. रशियातील सायबेरियामध्ये असलेल्या तुंगुस्का नदीच्या किनाऱ्यावरील दाट वनक्षेत्रामध्ये ३० जून १९०८ रोजी सकाळी एक जळती उल्का पडली होती. उल्कापात झाल्यामुळे २,१५० चौरस किलोमीटर वन परिसरातील ८ कोटी झाडं नष्ट झाली होती. तेव्हापासून आतापर्यंत संशोधकांना याचं रहस्य उलडगडता आलं नाहीय. याशिवाय आतापर्यंत याबाबत कुणालाही माहिती नाही की, ही घटना घडली तरी कशी. आजपण या घटनेबाबत संशोधन सुरू आहे.
लघुग्रह म्हणजे लहान आकाराचे ग्रह. अवकाशात ग्रहांची निर्मिती होत असतांना मंगळ व गुरू या ग्रहांच्या दरम्यान असलेल्या खडकांचा ग्रह निर्माण झाला नाही व ते खडक तसेच राहिले. हे खडक सुर्याभोवती फिरत असल्याने त्यांचा एक पट्टाच तयार झाला आपण त्याला लघुग्रहांचा पट्टा म्हणतो. या लघुग्रहांचा आकार ग्रहांपेक्षा छोटा असतो (1 मीटर पासून 1000 मीटर व्यास).
ज्या लघुग्रहांच्या कक्षा पृथ्वीपासून जवळ असतात त्यांना पृथ्वीजवळचे लघुग्रह (Near Earth Asteroids) म्हणतात. पृथ्वीचा कक्षीय मार्ग प्रत्यक्षात ओलांडणारे लघुग्रह Earth crossers म्हणून ओळखले जातात. जून २०१६ पर्यंत पृथ्वीजवळचे १४,४६४ लघुग्रह ओळखले गेले आणि अंदाजे ९०० ते १,००० लघुग्रहांचा व्यास एक किलोमीटरपेक्षा जास्त होता.
संपूर्ण इतिहासात लघुग्रहांचे पृथ्वीवर शेकडो आघात नोंदवले गेले आहेत, काही घटनांमुळे मृत्यू, जखमा, मालमत्तेचे नुकसान किंवा इतर महत्त्वपूर्ण स्थानिक परिणाम होतात.
१९०८ मध्ये रशियातील सायबेरिया येथे घडलेला तुंगुस्का आघात हा आधुनिक काळातील सर्वाधिक प्रसिध्दी पावलेला आघात होता. २०१३ ची चेल्याबिन्स्क उल्का घटना ही आधुनिक काळातील अशी एकमेव ज्ञात घटना आहे ज्यामुळे असंख्य लोकं जखमी झाले आहेत. तुंगुस्का घटनेनंतर पृथ्वीवर आघात करणारी ही उल्का सर्वात मोठी नोंद असलेली वस्तू आहे.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा