पोलिओच्या महामारीतून जगाला वाचवणाऱ्या महामानवाचा म्हणजेच जोनास एडवर्ड साल्क यांचा आज जन्मदिवस. 1914 साली अमेरिकेत निर्वासित ज्यु दांपत्य डॅनियल आणि डोरा यांच्या पोटी जन्मलेल्या साल्क यांनी 1955 साली पोलिओ वरील लसीचा शोध लावला.
साल्क यांनी शोधलेली लस (आयपीव्ही) मारलेल्या किंवा निष्क्रीय, पोलिओ विषाणूच्या 1, 2 आणि 3 प्रकारावर आधारित आहे.
1950 च्या दशकात पोलिओच्या साथीचा प्रादुर्भाव मोडून काढण्यासाठी आयपीव्ही ही पहिली लस होती. हे इंजेक्शनद्वारे दिले जाते आणि रक्तप्रवाहातून प्रसारित केले जाते, जिथे ते सक्रिय प्रतिजैविकांची निर्मिती करते.
पोलिओ हा विषाणूमुळे होणारा संसर्गजन्य रोग आहे. हा विषाणू मज्जासंस्थेवर आक्रमण करतो आणि काही तासांतच पूर्णपणे अर्धांगवायू होऊ शकतो. हा विषाणू प्रामुख्याने मल-मौखिक मार्गाद्वारे किंवा काही वेळा दूषित पाणी किंवा अन्नातून आतड्यांमध्ये स्थिरावतो.
पोलिओ उपसर्गाच्या 90 टक्के पेशंटमध्ये काहीच लक्षणे दिसून येत नाही. परंतू विषाणूंनी रक्तामध्ये प्रवेश केल्यास ताप, थकवा, डोकेदुखी, उलट्या, मानेचा ताठरपणा आणि अंगदुखी ही सुरुवातीची लक्षणे दिसतात. मध्यवर्ती मज्जासंस्थेमध्ये विषाणूंचा प्रवेश झाल्यास 200 संसर्गांमधील 1 संसर्गामध्ये अपरिवर्तनीय अर्धांगवायू होतो (सहसा पायात). अर्धांगवायू झालेल्यांपैकी 5% ते 10 टक्के लोकांच्या श्वसनाचे स्नायू अस्थिर होतात आणि त्यामुळे त्यांचा मृत्यू होतो.
पोलिओचा प्रामुख्याने 5 वर्षांखालील मुलांवर परिणाम होतो.
पोलिओवर कोणताही इलाज नाही, तो टाळता येतो. पोलिओची लस अनेकदा दिली जाते, ती पोलिओ पासून मुलाचे आयुष्यभर संरक्षण करू शकते.
1952 साली अमेरिकेत पोलिओचे रुग्ण सर्वाधिक होते आणि त्यात 57623 रुग्ण आढळले. पोलिओ लसीकरण सहाय्य कायद्यापासून अमेरिका 1979 पासून पोलिओमुक्त आहे.
इतर अनेक देशही पोलिओमुक्त आहेत, पण ज्या देशांनी लसीकरण मोहीम सुरू केलेली नाही अशा देशांमध्ये हा विषाणू अजूनही सक्रिय आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या माहितीनुसार पोलिओच्या एका रुग्णामुळे सर्व देशांतील मुलांना धोका निर्माण होतो आणि 2015 साली संपूर्ण जगात पोलिओचे 74 रूग्ण होते.
अफगाणिस्तान ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर 2016 च्या सुरुवातीला लसीकरण मोहीम सुरू करणार होता. पश्चिम आफ्रिकेतील देशांसाठी राष्ट्रीय आणि उपराष्ट्रीय लसीकरण दिन नियोजित करणे चालू आहेत.
भारतात पोलिओविरुद्ध लसीकरण 1978 साली विस्तारित कार्यक्रमाच्या स्वरूपात (ईपीआय) सुरू झाले. 1999 पर्यंत त्यात सुमारे 60 टक्के बालकांचा समावेश होता. भारतात पोलिओचे शेवटचे रुग्ण 13 जानेवारी 2011 रोजी पश्चिम बंगाल आणि गुजरातमध्ये होते. 27 मार्च 2014 रोजी जागतिक आरोग्य संघटनेने (डब्ल्यूएचओ) भारताला पोलिओमुक्त देश म्हणून घोषित केले, कारण पाच वर्षांत पोलिओचे कोणतेही रुग्ण आढळले नाहीत .
1963 साली साल्कने कॅलिफोर्नियातील ला जोला येथे साल्क इन्स्टिट्यूट फॉर बायोलॉजिकल स्टडीज ची स्थापना केली, जे आज वैद्यकीय आणि वैज्ञानिक संशोधनाचे केंद्र आहे. त्यांनी नंतरच्या काळात संशोधन चालू ठेवले आणि पुस्तके प्रकाशित केली आणि एचआयव्हीविरुद्ध च्या लसीच्या शोधावर लक्ष केंद्रित केले. साल्कने आयुष्यभर सक्तीचे लसीकरण करण्याची जोरदार मोहीम हाती घेतली आणि रोगाविरुद्ध मुलांचे सार्वत्रिक लसीकरण ही "नैतिक बांधिलकी" असल्याचे म्हटले.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा